Nadbubrežne žlijezde su male endokrine žlijezde smještene na vrhu svakog bubrega, a iako su sitne veličine, od vitalnog su značaja za regulaciju mnogih funkcija u tijelu. Ove žlijezde proizvode hormone koji sudjeluju u kontroli metabolizma, reakciji na stres, ravnoteži elektrolita i krvnog tlaka.

Poremećaji i bolesti nadbubrežnih žlijezda mogu izazvati širok spektar simptoma, od blagih promjena do teških i po život opasnih stanja.

Nadbubrežne žlijezde su ovalnog oblika i smještene su tik iznad svakog bubrega, na njegovom vrhu. Svaka žlijezda je sastavljena od dvije funkcionalno odvojene strukture – vanjskog sloja, tj. kore i unutarnjeg sloja, tj. srži:

• nadbubrežna kora čini oko 80 – 90 % ukupne mase žlijezde i sastoji se od tri sloja, tj. vanjskog sloja, srednjeg sloja i unutarnjeg sloja koji proizvode različite hormone: mineralokortikoide (npr. aldosteron), glukokortikoide (npr. kortizol) i androgene (muški spolni hormoni)
• srž nadbubrežne žlijezde je smještena iznutra i proizvodi katekolamine, poput adrenalina i noradrenalina, koji igraju ključnu ulogu u reakciji na stres i aktiviraju sustav “bori ili bježi”; ove žlijezde su povezane s krvnim žilama koje omogućuju brzu distribuciju hormona po cijelom tijelu, a njihova funkcija je regulirana putem složenog sustava osovina i hormona, uključujući hipotalamus i hipofizu.

Nadbubrežne žlijezde imaju ključnu ulogu u održavanju metaboličke ravnoteže kroz proizvodnju i regulaciju hormona. Kora proizvodi steroidne hormone:

• kortizol, koji je glavni hormon za regulaciju stresa, metabolizma ugljikohidrata, proteina i masti, te ima protuupalna i imunosupresivna svojstva
• aldosteron, glavni mineralokortikoid, regulira ravnotežu natrija i kalija u tijelu, te održava krvni tlak kontroliranjem funkcije bubrega
• androgene, muške spolne hormone, koji su u manjoj mjeri prisutni kod oba spola, a kod žena doprinose rastu dlaka i spolnim funkcijama.

Srž nadbubrežne žlijezde proizvodi katekolamine, adrenalin i noradrenalin, koji djeluju na povećanje srčanog ritma, širenje bronha i povećanje krvnog tlaka, te tako omogućuju tijelu reakciju na stresne situacije.

Bolesti nadbubrežnih žlijezda

Ovo su bolesti nadbubrežnih žlijezda:

• Addisonova bolest – dolazi do oštećenja nadbubrežne kore i smanjenog lučenja kortizola i aldosterona; klinička slika uključuje slabost, umor, gubitak težine, niski krvni tlak i tamnjenje kože, posebno u područjima gdje je koža trenirana ili izložena suncu
• Cushingov sindrom – stanje uzrokovano prekomjernom proizvodnjom kortizola, često zbog tumora nadbubrežne žlijezde ili pretjerane primjene steroida; osobe s ovim sindromom imaju povišenu težinu, tamne strije, slabost mišića, povišen krvni tlak i promjene raspoloženja
• feokromocitom – tumor nadbubrežne srži koji proizvodi prekomjerne katekolamine (adrenalin i noradrenalin); to izaziva napade jake hipertenzije, jake glavobolje, znojenje, palpitacije i osjećaj anksioznosti ili panike, često s epizodnim simptomima
• primarni hiperaldosteronizam (Connov sindrom) – prekomjerno lučenje aldosterona dovodi do visokog krvnog tlaka i niskog kalija u krvi; klinički simptomi uključuju slabost mišića, grčeve i povišeni krvni tlak, često bez drugih očitih simptoma
• nedostatak androgena – smanjeno lučenje muških spolnih hormona može izazvati smanjen razvoj sekundarnih spolnih obilježja kod muškaraca ili poremećaje u spolnom razvoju kod djece, te smanjen libido kod odraslih
• autoimune bolesti nadbubrežne kore – uništavaju nadbubrežnu kore, često povezani s drugim autoimunim poremećajima; simptomi su slabost, gubitak težine, niska razina kortizola i hiperpigmentacija kože
• tumori nadbubrežne žlijezde (benigni i maligni) – adenomi i karcinomi mogu izazvati prekomjerno lučenje hormona ili biti asimptomatski, a često se otkrivaju slučajno ili zbog hormonalnih poremećaja poput Cushingovog sindroma ili feokromocitoma
• adrenokortikalna insuficijencija – smanjeno lučenje hormona kore nadbubrežne žlijezde, često povezano s Addisonovom bolešću, s simptomima slabosti, gubitka apetita, gubitka težine, niskog krvnog tlaka i hiperpigmentacije
• policistične promjene i ciste – benigne tvorbe koje mogu biti asimptomatske ili izazvati simptome zbog pritiska na okolne strukture, a u nekim slučajevima mogu narušiti hormonalnu ravnotežu i dovesti do poremećaja u proizvodnji hormona
• metastaze i sekundarni tumori – tumori iz drugih organa poput pluća, dojke ili jetre često metastaziraju u nadbubrežne žlijezde, uzrokujući hormonalne poremećaje ili opće simptome zbog širenja tumora.

Bolesti nadbubrežnih žlijezda – simptomi

Simptomi bolesti nadbubrežnih žlijezda često su nespecifični i mogu se preklapati, zbog čega je važna pravovremena dijagnostika.

U slučaju bolesti povezane s nedostatkom hormona, poput Addisonove bolesti, najčešći simptomi su:

• kronična slabost
• umor
• gubitak apetita
• gubitak težine
• niska razina krvnog tlaka
• hiperpigmentacija kože
• poremećaji elektrolita, poput niskog natrija i visokog kalija.

Kod prekomjerne proizvodnje hormona, primjerice u Cushingovom sindromu, često se javljaju simptomi:

• povišena težina
• tamne strije na koži
• slabost mišića
• povišeni krvni tlak
• povišene razine šećera u krvi
• promjene u raspoloženju.

Tumori i drugi poremećaji mogu izazvati simptome poput:

• bolovi u trbuhu
• oticanje
• promjene u krvnim tlakovima
• promjene u hormonalnim vrijednostima
• ponekad i simptome povezane s pritiskom na okolne strukture ili metastazama.

Pročitajte i ove članke:

• Nadbubrežna žlijezda: Simptomi koji signaliziraju poremećaj
• Rak nadbubrežne žlijezde: Liječnik otkriva tko je u rizičnoj skupini i koji su simptomi
• Svi hormoni u tijelu: Imamo popis i kako se radi analiza.

Tekst Dana

Za vas izdvajamo

Dodaci prehrani

Suplementi za visoki tlak: Ovih 10 ga prirodno snižava

• Maja Kuzelj Grgić
• 4 min čitanja

• bolesti nadbubrežnih žlijezda