Anksiozno-depresivni poremećaj predstavlja dijagnostičku kategoriju koja definira pacijente koji pate i od anksioznih i od depresivnih simptoma različitih intenziteta. Iako prema službenim dijagnostičkim kriterijima anksiozni i depresivni poremećaj predstavljaju različite kategorije, činjenica je da u posljednjih nekoliko godina često dolaze u komorbiditetu, a Svjetska zdravstvena organizacija procjenjuje da je od pandemije COVID-19 došlo do porasta depresije od 27,6 % i anksioznih poremećaja od 25,6 % diljem svijeta.

Anksiozno-depresivni poremećaj

Miješani anksiozno-depresivni poremećaj obuhvaća oboljele koji ne zadovoljavaju kriterije za specifične anksiozne ili specifične depresivne poremećaje, nego kombinaciju i jednih i drugih u različitom intenzitetu.

Depresija je poremećaj raspoloženja za koji se smatra da je kod manje od polovice oboljelih (oko 44 %) prisutan kao “čista” dijagnoza. Drugim riječima, većina oboljelih od depresije ima i neki pridruženi poremećaj (najčešće anksiozni ili poremećaj ličnosti).

Anksioznost je složeni kognitivni, afektivni, fiziološki i bihevioralni sustav reagiranja povezan s anticipacijom budućih negativnih ishoda te predstavlja najčešći problem mentalnog zdravlja u populaciji.

Izvan strogih dijagnostičkih kriterija stvari funkcioniraju malo drugačije. Depresija i anksioznost kod mnogih pacijenata koegzistiraju, a većina poremećaja raspoloženja predstavlja kombinaciju izražene tjeskobe i depresije.

S druge strane, većina onih sa značajnim simptomima anksioznosti ima kliničke simptome depresije. Riječ je o mješovitom stanju ozbiljnih posljedica, a ako se ne liječi, otežava funkcioniranje u svim područjima, od privatnog do poslovnog. Stručnjaci u novije vrijeme sve češće izvještavaju da su depresija i anksioznost s vremenom postale dva lica istog poremećaja.

Anksioznost i depresija imaju jednu zajedničku karakteristiku, a to je percepcijski proces precjenjivanja rizika u situaciji podcjenjivanja vlastitih resursa za suočavanje sa situacijom. Također dijele izbjegavajući stil suočavanja umjesto razvijanja vještina za rješavanje problema. Često je u korijenu nedostatak socijalnih i emocionalnih vještina.

Anksiozno-depresivni poremećaj – simptomi i uzroci

Simptomi anksioznog-depresivnog poremećaja nisu jednoznačno definirani, s obzirom na to da je riječ o kombinaciji dvije dijagnostičke kategorije. Općenito, anksioznost je vrsta gledanja prema budućnosti, odnosno uočavanja potencijalno opasnih stvari koje bi se mogle dogoditi u sljedećem životnom razdoblju.

Depresija je sve to, ali uz dodatak zatvaranja i odustajanja, odnosno uvjerenja da se osoba s time neće moći nositi. Rezultat svega je mentalno, kognitivno i bihevioralno usporavanje. U srži svega je mehanizam amigdale, odnosno pretjerana reaktivnost sustava za odgovor na stres koji pojačava emocionalni odgovor u mozgu.

Anksioznost i depresija povezani su preko bioloških i psihosocijalnih čimbenika koji utječu na razvoj simptoma. Kod anksioznosti je prisutna pojačana osjetljivost na bilo kakve znakove prijetnje iz okoline uz smanjenu toleranciju na neugodu. Osoba se oslanja na maladaptivne načine suočavanja i traženja sigurnosti, a to je najčešće izbjegavanje prijetećeg podražaja.

Anksioznost se može pojaviti čak i dugo nakon opasnosti, a osoba je ne može objasniti ni kontrolirati. Zbog toga značajno ometa svakodnevno funkcioniranje pojedinca, a ako nema podršku okoline i adekvatnu stručnu pomoć, potiče razvoj prvih depresivnih simptoma.

Kod depresije biološke komponente (genetika, poremećaji u radu neurotransmitera, poremećaj biološkog ritma) igraju značajnu ulogu u razvoju simptoma, a prilično su važni i psihosocijalni čimbenici (poremećeni socijalni odnosi, nedostatak socioemocionalnih vještina, nemogućnost rješavanja problema, rani gubitak roditeljske podrške i/ili zanemarivanje u djetinjstvu, nedostatak povjerljivog odnosa i adekvatne podrške, kritičan i neprijateljski partner, manjak samopoštovanja, drugi zdravstveni problemi). I depresija je povezana s izbjegavanjem averzivnih ishoda, a ne postizanjem pozitivnih ciljeva.

I depresija i anksioznost su posljedica malog broja pozitivnih interakcija i/ili velikog broja kažnjavajućih iskustava. Ako je takvih događaja bilo previše i ako je osobi nedostajalo vještina kojima ih je mogla spriječiti, smanjiti ili se s njima nositi, anksiozno-depresivni poremećaj nije neočekivana pojava.

Anksiozno-depresivni poremećaj – liječenje

Liječenje anksiozno-depresivnog poremećaja ovisi o intenzitetu simptoma. Tretmani koji najbolje djeluju uvijek su u kombinaciji psihofarmakologije (lijekovi, ako je potrebno) i psihoterapije (posebno kognitivno-bihevioralna psihoterapija). Lijekovi koji se najčešće koriste protiv depresije (selektivni inhibitori ponovne pohrane serotonina) također su se pokazali učinkovitima kod niza anksioznih poremećaja, a koji lijek je pacijentu potreban najviše ovisi o tome što organizam prihvaća i može tolerirati.

Stručnjaci za mentalno zdravlje često se i sami suočavaju s poteškoćama u razlikovanju ova dva poremećaja i shvaćanju njihove povezanosti. Stoga uspostavljanje adekvatne terapije može potrajati, zbog čega je oboljelima nužna podrška okoline. Oboljeli se ponekad javljaju sami, a češće na zahtjev bliskih članova obitelji, nakon čega dolaze na razgovor kod stručnjaka za mentalno zdravlje, psihijatrijsku obradu i psihološko testiranje do uspostavljanja dijagnoze.

Promatranje obiteljske anamneze oboljelih može dati naznaku hoće li osoba razviti ovaj mješoviti poremećaj. Pretpostavlja se da obično anksioznost prethodi depresiji, čak i nekoliko godina, što ujedno i daje nadu da se tim shvaćanjem može prevenirati pojava depresije. Iz iskustva oboljelih od anksiozno-depresivnih poremećaja stručnjaci smatraju da je anksioznost obično krenula u kasnom djetinjstvu ili ranoj adolescenciji, dok je depresija započela u 20-im godinama. Depresija se često javlja zato što je anksioznost s godinama postala toliko iscrpljujuća i ispraznila sve psihološke kapacitete pojedinca.

S obzirom na rano pojavljivanje prvih simptoma, bolest može značajno pogoršati svakodnevno funkcioniranje osobe u godinama najintenzivnijih životnih događaja (odrasla dob, školovanje, zapošljavanje, zasnivanje obitelji itd.), što može dodatno otežati shvaćanje pravog stanja.

Osobe koje imaju anksiozno-depresivni poremećaj bolovanje uzimaju češće od drugih (odnosno češće izbivaju s posla), a nemogućnost nošenja sa stresnim životnim okolnostima (privatno i poslovno) i manjak samopouzdanja u novim životnim ulogama (partnerskim, roditeljskim) mogu dovesti do ozbiljnih pogoršanja simptoma ako se ne reagira na vrijeme.

Za anksiozno-depresivni poremećaj test se provodi pod stručnim nadzorom tima za procjenu (psihijatar, psiholog). Zasebno se provodi testiranje depresije, a zasebno poremećaja iz skupine anksioznih (ovisno o procjeni liječnika nakon provedenog intervjua). Online test za depresiju i anksioznost nije službeno odobren i ne pokazuje pouzdane rezultate. Ako sumnjate da imate neke od simptoma depresivnog i/ili anksioznog poremećaja, savjetujemo vam da se javite liječniku koji će vas uputiti na službeno testiranje i razgovor za procjenu rizika.

Pravovremenom reakcijom i traženjem pomoći se stanje može kontrolirati, a osoba može ostvariti željenu kvalitetu života uz rad na sebi i svojim vještinama te pridržavanje terapijskih smjernica.

Pročitajte i ove članke:

• Najčešći psihički poremećaji: Pojavnost raste, počinju u mlađoj odrasloj dobi i smanjuju kvalitetu života! Evo zbog kojih je mentalnih poremećaja najviše hospitalizacija
• Ruminacija: Stalno upadate u začarani krug negativnih misli? Psihologinja objašnjava zašto je to opasno i kako izaći iz njega
• Razbijamo “tabu” odlaska psihologu: Evo kakva su iskustva onih koji su se odlučili za psihoterapiju.

• anksiozno-depresivni poremećaj
• anksiozno-depresivni poremećaj - bolovanje
• anksiozno-depresivni poremećaj - test
• liječenje anksiozno-depresivnog poremećaja
• miješani anksiozno-depresivni poremećaj
• simptomi anksiozno-depresivnog poremećaja

Učitaj više izvora